Tüsiad Başkanı Turan: Yüksek Enerji Fiyatları Türkiye Ekonomisinin Rekabet Gücünü de Olumsuz Etkiliyor
Türk Sanayicileri ve İş İnsanları Derneği (TÜSİAD) Lideri Orhan Turan, “Yüksek güç fiyatları, Türkiye iktisadının rekabet gücünü de olumsuz etkiliyor. Güç maliyetindeki artış, TL’deki değer kaybı ile birleştiğinde ekonomiye yük bindiriyor. TL’deki bedel kaybı, makroekonomik istikrarları sarsarken ihracatın rekabet gücüne sanıldığı üzere bir katkı da sunmuyor. Bu yüzden güç ağır birçok bölümümüz halihazırda rekabet etmekte zorlanmaya başladı. Türkiye’nin rekabetçiliği, zihniyet dönüşümünden geçecek. Enerji denkleminde hem maliyet hem de arz güvenliği açısından ciddi bir darboğaz yaşanmaması için tüm sistemi bütün bileşenleri ile beraber gözden geçirmek ve yeniden kurgulamak gerekiyor” dedi.
TÜSİAD Başkanı Orhan Turan, ’12. Türkiye Güç Tepesi’nin dün yapılan TÜSİAD özel oturumunda, arz güvenliğinden sürdürülebilirlik finansmanına ve yenilenebilir dönüşüme kadar güç kesimine ait hususları değerlendirildi. Turan, şunları söyledi:
“BUGÜN GÜCE VE BESİNE ERİŞİM MESELELERİ EN ÖNCELİKLİ KONULARIMIZ ORTASINA GİRDİ: Bugün dünya iktisadına baktığımızda, hayli problemli bir periyottan geçmekte olduğumuzu görüyoruz. Yüzyılın başında geleceğe umut ve inançla bakıyorduk. Bugün ise güce ve besine erişim sıkıntıları en öncelikli konularımız ortasına girmiş durumda.
DÜNYAMIZ YERİNİ ALIŞKIN OLMADIĞIMIZ BİR ÖTEKİ DÜNYAYA BIRAKIYOR: Bildiğimiz dünya süratle geride kalıyor. Memleketler arası bağlarda ekonomik iş birliğinin ehemmiyetinin belirleyici olduğu, ülkeler ortasında ticaret ve yatırım bağlantılarının ağır ve daima genişlemekte olduğu, global likidite bolluğunun görüldüğü, faiz ve enflasyon oranlarının düşük olduğu, geleceğin geçmiş eğilimlere bakılarak öngörülebilir olduğu dünyamız, yerini alışkın olmadığımız bir diğer dünyaya bırakıyor. Bu, ülkelerin dış siyasetlerini yükselen jeostratejik tehditlere nazaran belirlediği, ticaret ve yatırım ilgilerinde dost ve müttefik ülke kavramının değer kazandığı bir dünya.
KÜRESEL LİKİDETE AZALIYOR VE GELİŞMİŞ BATI ÜLKELERİNE DÖNÜYOR: Global likidite azalıyor ve gelişmiş batı ülkelerine geri dönüyor. Enflasyon yükseliyor, yüksek enflasyonla gayret için faiz oranları da yükseliyor. Süratli ekonomik gelişme, yerini sakinliğe ve hatta ekonomik faaliyette gerilemeye bırakıyor.
MADDİ ESERLER DÜNYASINDA BOLLUK TOPLUMU YERİNİ KITLIK TOPLUMUNA BIRAKIYOR: Ortalama sıcaklıklar yükseliyor, olağandışı hava olaylarının ve çok iklim olaylarının şiddeti ve sıklığı artıyor; global ısınma birçok yerleşim yerini tehdit ediyor. Su kıtlığından güç kıtlığına, besin kıtlığından değerli ham unsurların kıtlığına, maddi eserler dünyasında bolluk toplumu yerini kıtlık toplumuna bırakıyor.
YENİ İŞ ALANLARI VE YENİ MESLEKLER ORTAYA ÇIKARKEN BİR KISMI DA ORTADAN KALKIYOR: Öte yandan, maddi olmayan eserler dünyasında yeni teknolojiler, tam bilakis neredeyse sonsuz ölçüde üretimin önünü açıyor. Dijital dönüşüm sayesinde yeni iş alanları ve yeni meslekler ortaya çıkarken bir kısmı da ortadan kalkıyor. Yeni virüsler ortaya çıkıyor, yeni salgınlar insan ömrünü tehdit ediyor ve toplumsal hayatı felç ediyor. Epey kırılganlık, risk, tehdit, belirsizlik ve fırsat karşısında izlenmesi gereken siyasetlerin ne olduğu, çok çetin bir soru olarak önümüzde duruyor.
KÜRESEL ISINMA TEHDİDİ HİÇ OLMADIĞI KADAR VAHİM VE YAKIN: Birçok ülke iktisadı, güç arz güvenliğinde az sayıda ülkeye bağlı. Ayrıyeten global ısınma tehdidi hiç olmadığı kadar vahim ve yakın. Bu, güç siyasetlerinde beraberce ele alınması gereken üçlü bir yapı ortaya çıkartıyor: Ülkeler ekonomilerini döndürebilmek için meselesiz temin edebileceklerine güvendikleri güç kaynaklarına erişebilir olmalılar. Ekonomilerinin rekabet gücü ve halkın satın alım gücü dikkate alındığında, bu enerjiyi makul fiyatlarla temin etmeliler. ve nihayetinde güç kaynakları, sürdürülebilirlik ve global ısınma telaşları açısından sorun teşkil etmemeli.
Enerji arz güvenliği, maliyet ve sürdürülebilirlik ortasındaki bu son derece kompleks üçlü istikrarın kurulması ve korunmasında çeşitli zorluklar yaşanıyordu. Ukrayna krizi ister istemez bu süreci hızlandırmış oldu. Birçok ülkede iktisat, güç ve dış siyaset, pak ve emniyetli güce geçiş üzerinden birbirine bağlandı.
FOSİL YAKITLAR ÜZERİNE HEYETİ DÜNYA İKTİSADI ÖNEMLİ BİR PARADİGMA DEĞİŞİMİNE GİDİYOR: Amerika’nın Enflasyon Azaltma Yasası, Japonya’nın Yeşil Dönüşüm programı ve Çin ve Hindistan’daki temiz enerji planları, başka birçok ülkenin de fosil yakıt fiyatlarındaki tehlikeli yükseliş ve enerji jeopolitiğine ilişkin endişeler karşısında temiz enerji teknolojilerine geçişi hızlandırarak yanıt vermeyi planladığını gösteriyor. Bu yeni durum, fosil yakıtlar üzerine kurulu olan dünya ekonomisi açısından ciddi bir paradigma değişimine denk geliyor. 18. yüzyılda Sanayi Devrimi’nden bu yana dünyada üretim artışı ile birlikte fosil yakıt kullanımı da daima olarak yükselmişti. Bugün dünya gücünün yaklaşık yüzde 80’i petrol, kömür ve doğal gaz dahil olmak üzere fosil yakıtlardan sağlanıyor. Dünya Enerji Görünümü 2022 Raporu kapsamında çalışılan ‘Belirtilen Siyasetler Senaryosu’na göre, 2050 yılında bu oran yüzde 60’a düşecek. Fakat bu düşüş 2100 prestijiyle 2,5 derece global sıcaklık artışını, bir başka söz ile ekosistem üzerinde geri dönülemez tesirlerin ortaya çıkmasını engellemiyor.
ENERJİ FİYATLARINDA YAŞANAN SIÇRAMA İTHALAT FATURASINI KABARTTI: Enerjide, iktisat, arz güvenliği ve iklim değişimi ile gayret önceliklerinin birbiriyle uyumlu hale geldiği bir dönüşüm, hiç elbet Türkiye açısından da çok değerli. Her şeyden evvel ham unsur açısından çok güçlü olmayan, hele ki fosil yakıtlarda ithalata bağımlılığı yüksek olan ülkemizde güç fiyatları ile ekonomik performans ortasında yakın bir alaka var. Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin akabinde başlayan kriz sonucunda ülkemizin güç tedarikinde bir dert oluşmamışsa da güç fiyatlarında yaşanan sıçrama ithalat faturasını kabarttı. Bu yılın birinci dokuz ayında güç ithalatındaki artış 42 milyar dolar oldu. Cari açık 39 milyar dolara ulaştı. Fakat güç ithalatını hariç tutarsak cari açık 38 milyar dolarlık fazlaya dönüyor.
RESESYONUN HAFİFLEMESİYLE FİYATLARIN TEKRAR YÜKSELİŞE GEÇMESİ KAÇINILMAZ OLACAK: Enerji fiyatlarındaki artış jeopolitik risklerle hızlanmış olsa da fiyatlar, aslında yatırımlardaki yetersizlik nedeniyle Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinden daha evvel, 2021’in sonlarından itibaren artış eğilimine girmişti. Şu anda dünya ekonomisindeki yavaşlama güç fiyatlarında bir ölçü gevşemeye yol açmışsa da resesyonun hafiflemesiyle fiyatların tekrar yükselişe geçmesi kaçınılmaz olacak. Gelecek yıl güç fiyatlarının son beş yıllık ortalamasının yüzde 75 üzerinde olacağı hesaplanıyor.
ENERJİ AĞIR BİRÇOK DALIMIZ HALİHAZIRDA REKABET ETMEKTE ZORLANMAYA BAŞLADI: Yüksek güç fiyatları, Türkiye iktisadının rekabet gücünü de olumsuz etkiliyor. Güç maliyetindeki artış, TL’deki değer kaybı ile birleştiğinde ekonomiye yük bindiriyor. TL’deki bedel kaybı, makroekonomik istikrarları sarsarken ihracatın rekabet gücüne sanıldığı üzere bir katkı da sunmuyor. Bu yüzden güç ağır birçok dalımız halihazırda rekabet etmekte zorlanmaya başladı. AB ülkeleri, süratle devreye soktukları güç tasarrufuna, güç verimliliğine ve yenilenebilir güce yönelik düzenlemelerle güç dalını yine yapılandırıyor. Türkiye güç kesiminde misal bir dönüşümü gerçekleştiremediği durumda, güç ağır bölümlerde maliyetler AB ülkelerine oranla yüksek kalacak. Bu yapıda demir-çelik, cam, seramik, çimento, alüminyum, gübre üzere güç girdisi ağır kesimlerde Türkiye rekabetçiliğini sürdüremeyecek.
CİDDİ BİR DARBOĞAZ YAŞANMAMASI İÇİN TÜM SİSTEMİ TEKRAR KURGULAMAK GEREKİYOR: Türkiye’nin rekabetçiliği, zihniyet dönüşümünden geçecek. Enerji denkleminde hem maliyet hem de arz güvenliği açısından ciddi bir darboğaz yaşanmaması için tüm sistemi bütün bileşenleri ile beraber gözden geçirmek ve yeniden kurgulamak gerekiyor. 12’ncisi gerçekleşen bu Zirve’nin gündemi önemli değerlendirmelere imkan sağlıyor. Biraz sonra gerçekleşecek panelimizde değerli konuşmacılarımız da konuyu tüm boyutları ile irdeleyecekler. İthal enerji faturasını düşürmek ve enerjide dışarıya bağımlılığı azaltmak açısından atılması gereken en önemli adımların başında yenilenebilir enerji alanındaki yatırımların sürdürülebilirliğini sağlamak geliyor. Türkiye’nin yenilenebilir güç kaynakları kullanımı, OECD ortalamasının üzerinde olsa da kendi potansiyelinin çok altında. Yeni kaynakların sisteme kazandırılması için gerekli olan sistemlerin uygunlaştırılması, ihalelerin yatırıma dönüşmesini sağlayacak tedbirler alınması, finansmana erişim imkanlarını mümkün kılan teşvik sistemlerinin tasarlanıp aktifleştirilmesi yoluyla yenilenebilir güç potansiyelinden daha fazla yararlanmak mümkün olacak.
YENİ KURULAN GÜÇ SİSTEMİNİN DIŞINDA KALINMASI DEĞERLİ BİR RİSK OLUŞTURUR: Enerji siyaseti, Türkiye’nin memleketler arası münasebetleri açısından da çok kıymetli. Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinden sonra AB’nin mevcut yaklaşımı, yeni güç sisteminde Türkiye’ye dar bir alan tanıyor. Avrupa’nın geleceği, kurumsal yapı dahil olmak üzere değerli bir gündem konusu. Tüm kıtayı kapsayacak yeni eşgüdüm sistemleri, AB genişleme siyasetinde farklı entegrasyon çemberleri tartışılıyor. Güç, yeni yapılanmanın en kıymetli bileşenlerinden. Bu gelişmeler, AB ile iştirak ve ileri seviyede ekonomik entegrasyon bağı içinde olan Türkiye için yeni fırsatlar yaratabilecek. Bu süreçte yeni kurulan güç sisteminin dışında kalınması kıymetli bir risk oluşturur. Meğer AB-Türkiye ortasında güç alanında güçlü bir diyalog oluşturulması çok değerli bir alan açar ve karşılıklı yarar sağlar. Ekonomik ve lojistik olarak Türkiye’nin, Avrupa’nın savaş sonrası yeni güç sistemine kıymetli bir katkı sağlaması kelam konusu. En kıymetli iktisat ortağımız olan AB ile ilgilerin tekrar güçlenmesine imkan sağlayabilecek alanlardan birinin güç olması, AB’nin güç diplomasisinde rolümüzün artırılması, AB-Türkiye üst seviyeli güç diyaloğunun aktifleştirilmesi için diplomatik temasların ağırlaşmasını değerli görüyoruz.
ÇABALARIN HIZLANDIRILMASI VE GÜÇLENDİRİLMESİ GEREKTİĞİNİ DÜŞÜNÜYORUZ: Sonuç olarak, güç jeopolitiğine baktığımızda, süreksiz değil kalıcı bir değişim yaşandığını görüyoruz. Türkiye, hiç elbet bu alanların hepsinde kıymetli adımlar attı ve atmaya da devam ediyor. Biz de hem iklim krizi ile çaba hem güçte arz güvenliğini sağlama hem de yüksek güç fiyatlarının iş dünyasına ve tüketicilere maliyetini azaltma amaçlarımız açısından bu gayretlerin hızlandırılması ve güçlendirilmesi gerektiğini düşünüyoruz.”
